Thống nhất liên minh thẻ có tạo động lực cho thị trường?

Thống nhất liên minh thẻ có tạo động lực cho thị trường?

Hồng Phúc

Thị trường thẻ ngân hàng sau sáp nhập của hai liên minh thẻ sẽ sang một chương mới.

(TBKTSG Online) – Sau khi chậm trễ vài năm so với kế hoạch dự kiến, cuối cùng Công ty cổ phần chuyển mạch Tài chính quốc gia Việt Nam (BanknetVN) và Công ty cổ phần dịch vụ thẻ Smartlink (Smartlink) sẽ chính thức sáp nhập vào những ngày cuối cùng của năm 2014, dự kiến hợp đồng sáp nhập sẽ ký kết vào ngày 25-12.

Thay đổi lớn

Thay đổi này sẽ mở ra một chương mới trên thị trường thanh toán điện tử tại Việt Nam. Các ngân hàng thay vì phải kết nối và đóng phí cho hai liên minh thẻ thì sẽ về một nhà, mà theo dự kiến, sẽ không phải đóng phí thêm cho liên minh mới. Mức phí này nếu các ngân hàng phải chi trả cuối cùng sẽ chuyển lên vai người dùng thẻ ngân hàng trên thị trường.

Trước hết, phải nói rằng việc sáp nhập là một chủ trương tốt, tạo nên hạ tầng thanh toán bán lẻ thống nhất và là một trong những hạ tầng quan trọng nhất của nền kinh tế mà Việt Nam hoàn toàn chưa có. Với tốc độ phát triển của công nghệ hiện nay, nếu các chủ thể trong nước không đứng mũi chịu sào trên thị trường thì sẽ có các đơn vị nước ngoài nhảy vào làm và nếu một hạ tầng thanh toán điện tử quốc gia hoàn toàn dựa trên hệ thống của đơn vị bên ngoài xây dựng thì rất rủi ro. 

Liên minh thẻ thống nhất sẽ tạo điều kiện để Việt Nam có một hạ tầng thanh toán điện tử vững chắc để trên nền công nghệ đó các doanh nghiệp có thể phát triển các dịch vụ thanh toán điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt, thanh toán bù trừ giữa các đơn vị trong và ngoài nước, tạo đường băng cho ngân hàng bán lẻ và các dịch vụ thương mại điện tử… và để tất cả các đơn vị, doanh nghiệp, tổ chức, người dân sẽ có thể làm ăn, phát triển kinh doanh trên hạ tầng này.

Những băn khoăn

Song một điều các ngân hàng thương mại đang băn khoăn là liên minh thẻ hậu sáp nhập có thể phục vụ thị trường một cách tốt nhất hay không, có tạo ra sự bình đẳng, dân chủ và năng động để các ngân hàng xây dựng các dịch vụ, sản phẩm với nhiều tiện ích mới cho người dân hay không?

Lý do để các ngân hàng còn băn khoăn, là bởi Ngân hàng Nhà nước theo kế hoạch sẽ đổ thêm tiền vào liên minh thẻ, trở thành cổ đông chi phối nắm 51% cổ phần của liên minh này. Các tổ chức và các ngân hàng thương mại là cổ đông cũ của Smartlink và BanknetVN chia nhau sở hữu 49% còn lại. Điều này khiến NHNN có thể định đoạt các hoạt động của liên minh mà từ trước tới nay các ngân hàng với tư cách cổ đông đồng đều của Smartlink và BanknetVN quyết định.

Con số 51% vốn điều lệ cho dù gắn với nhiệm vụ chính trị như ý chí của cơ quan quản lý mong muốn có thể trở thành con dao hai lưỡi nếu không đi cùng với một cơ chế minh bạch, rõ ràng và bình đẳng mà điều này là khó duy trì khi có sự bất cân đối về cơ cấu sở hữu ở đây. Điều quan trọng nhất của thị trường thanh toán cuối cùng là làm sao để người dân, doanh nghiệp được hưởng chi phí dịch vụ thanh toán rẻ nhất, với nhiều tiện ích nhất.

Muốn làm được điều đó cần phải tạo cơ chế để liên minh thẻ hợp nhất có thể hoạt động năng động và sáng tạo, cung ứng những sản phẩm tốt với chất lượng cao, hỗ trợ tốt cho các ngân hàng và các tổ chức sống mạnh hơn trên hạ tầng mà công ty sẽ vận hành. Ngân hàng Nhà nước cần kiểm soát bằng cơ chế chứ không nên cho doanh nghiệp quá nhiều quyền, hay chỉ ung dung ngồi thu phí trên 51% sở hữu, tức nhiệm vụ phục vụ thị trường cần được xác định là quan trọng nhất.

Bên cạnh đó, cũng có ý kiến của ngân hàng thương mại cho rằng, Ngân hàng Nhà nước chỉ nên nắm 30-35% để vừa đủ có quyền phủ quyết với các ý kiến quá lao theo lợi nhuận mà thiếu cân bằng với lợi ích chung của quốc gia và lợi ích dài hạn của thị trường.

Nếu sở hữu của NHNN quá lớn thì sẽ dẫn đến tâm lý chỉ ngồi thu phí mà không cần phát triển nhiều dịch vụ tiện ích. Quá nhiều quyền định đoạt sẽ cho người ta cơ chế dựa vào đó mà yên tâm hưởng thay vì sáng tạo, nghiên cứu và phát triển thị trường. Sở hữu của NHNN càng lớn thì quyền của các ngân hàng thành viên, quyền tham gia quyết định của các cổ đông còn lại vốn là các người chơi trên thị trường, càng bị thu hẹp. Cần có cơ chế cho công ty sau sáp nhập để ngân hàng và doanh nghiệp sống khỏe hơn trên hạ tầng ấy phục vụ người dân tốt nhất, rẻ nhất, an toàn nhất.

Các ngân hàng cũng bày tỏ lo lắng, khi liên minh hợp nhất, liệu các mức phí có được duy trì hợp lý và thấp nhất để các ngân hàng, đơn vị trung gian dựa trên đó có mức phí hợp lý với người dùng thẻ trên thị trường và cạnh tranh lành mạnh với nhau hay không. Bởi vì trước nay trên thị trường có Smartlink và BanknetVN để so sánh với nhau, nay không còn ai để so sánh nữa.

Với vai trò cổ đông chi phối và lớn nhất, liệu Ngân hàng Nhà nước có tạo sức ì vốn là đặc trưng của doanh nghiệp nhà nước hay có thể đưa liên minh thẻ của Việt Nam cạnh tranh được với các liên minh thẻ của các thị trường khu vực và quốc tế không? Nếu không thì sức cạnh tranh của thị trường sẽ giảm, tính năng của hệ thống giảm đi và mất đi sự năng động, kéo thị trường đi chậm lại.

Cơ chế minh bạch, công bằng và rõ ràng, sòng phẳng giữa cơ quan quản lý, cổ đông lớn, cổ đông nhỏ và thị trường với một tinh thần phục vụ thị trường là điều băn khoăn lớn của thị trường sau thương vụ sáp nhập hai liên minh thẻ trên thị trường thanh toán Việt Nam.

Đọc thêm:

Vẫn chưa thể hợp nhất hai liên minh thẻ

Sẽ hợp nhất ba liên minh chuyển mạch thẻ

Sáp nhập hai liên minh thẻ lớn nhất